Quá trình phơi sấy dược liệu được áp dụng rộng rãi cả trong các cá nhân và nhà máy trong quy trình sản xuất và bảo quản. Mỗi phương pháp phơi sấy có ưu nhược điểm riêng và đem lại hiệu quả khác nhau. Để đạt được sản phẩm tốt nhất, người ta cần nắm vững thông tin chi tiết về từng phương pháp phơi và lựa chọn phương pháp phơi tốt nhất.
MỤC LỤC
Sơ chế nguyên liệu trước khi phơi
Bước 1: Tách bỏ phần hỏng
Trước tiên, cần tách bỏ những phần cây thuốc bị héo, úa, hư hỏng và những phần không cần thiết. Chỉ giữ lại phần cây thuốc cần thiết và có công dụng.
Bước 2: Làm sạch dược liệu
Quy mô của quá trình làm sạch dược liệu có thể thực hiện bằng máy rửa hoặc bằng tay. Ở bước này, toàn bộ bụi bẩn và tạp chất sẽ được loại bỏ. Tuy nhiên, đối với nguyên liệu dễ mất tính dược, cần rửa cẩn thận.
Bước 3: Để nguyên liệu ráo nước
Sau khi làm sạch nguyên liệu, phần nước có thể còn đọng lại và khó khô. Do đó, cần có bước làm ráo để quá trình phơi sấy được thuận tiện và nhanh chóng hơn.
Hoàn thành tất cả các bước trên, dược liệu sẽ được mang đi phơi sấy.
Phơi sấy dược liệu thủ công
Có nhiều phương pháp phơi sấy dược liệu để bảo quản chất lượng và kéo dài thời gian lưu trữ, và mỗi phương pháp có những điểm chung như sau:
Phơi nắng trên sân:
- Yêu cầu sân phơi sạch sẽ.
- Dược liệu được tãi mỏng và thường xuyên được lật để khô đều.
- Phương pháp này rất thông dụng và tiết kiệm chi phí.
Phơi trong bóng râm:
- Thích hợp cho dược liệu dễ bị biến màu, hủy hoại hoạt chất, hoặc có tinh dầu.
- Có thể xây dựng khu vực phơi trong bóng râm hoặc treo từng bó nhỏ trên dây chằng trong nhà cao ráo, thoáng gió để dược liệu khô dần.
Phơi trên giàn:
- Thường áp dụng cho dược liệu quý hiếm, mỏng manh như hoa, và với số lượng ít.
- Dược liệu được tãi mỏng trên các sàng hoặc khay rồi đặt lên giàn để phơi.
Phơi tránh bụi và côn trùng:
- Dược liệu được phơi trên giàn cao và được che phủ bằng vải màn thưa để tránh bụi và côn trùng.
- Phương pháp này thường được áp dụng cho các dược liệu có mùi hấp dẫn hoặc hương vị thu hút côn trùng như long nhãn, thục địa.
Việc lựa chọn phương pháp phơi sấy phụ thuộc vào loại dược liệu, số lượng, và điều kiện cụ thể. Đảm bảo dược liệu được phơi khô đến mức an toàn về thủy phân là quan trọng để bảo quản chất lượng của dược liệu trong quá trình lưu trữ và sử dụng.
Kỹ thuật sấy dược liệu hiện đại
Phương pháp sấy là cách chủ động để làm khô dược liệu bằng cách sử dụng không khí nóng trong các thiết bị như lò sấy, tủ sấy dược liệu hoặc không khí lạnh như máy sấy lạnh. Trước khi tiến hành sấy, dược liệu cần được làm sạch, phân loại và sấy riêng từng loại. Nhiệt độ sấy cần được điều chỉnh phù hợp tùy thuộc vào từng loại dược liệu.
Nên duy trì nhiệt độ sấy trong khoảng từ 40 đến 70 độ C, và chia quá trình sấy thành ba giai đoạn với nhiệt độ tăng dần:
- Giai đoạn đầu sấy: Ở nhiệt độ 40 – 50 độ C
- Giai đoạn giữa sấy: Ở nhiệt độ 50 – 60 độ C
- Giai đoạn cuối sấy: Ở nhiệt độ 60 – 70 độ C
Đối với các loại dược liệu chứa tinh dầu, hoạt chất dễ bị phá hủy bởi nhiệt độ cao hoặc dược liệu chứa hoạt chất dễ bay hơi, thì nhiệt độ sấy không nên vượt quá 40 độ C. Việc điều chỉnh nhiệt độ sấy đúng cách giúp bảo vệ thành phần hoạt chất trong dược liệu và đảm bảo chất lượng của sản phẩm sau quá trình sấy.
Những yếu tố ảnh hướng đến bảo quản dược liệu
Có nhiều yếu tố ảnh hưởng lớn đến quá trình phơi sấy và bảo quản dược liệu. Nhà sản xuất cần chú ý để đảm bảo kéo dài thời gian bảo quản.
Độ ẩm
Độ ẩm không khí là yếu tố chính ảnh hưởng đến chất lượng của dược liệu. Độ ẩm quá cao hoặc quá thấp đều có thể làm giảm hoặc hủy hoại dược liệu, đặc biệt là khi độ ẩm quá cao.
Độ ẩm cao tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của côn trùng và nấm mốc, gây phân hủy dược liệu, thay đổi thành phần hoạt chất và làm thay đổi màu sắc của dược liệu. Do đó, chất lượng dược liệu sẽ giảm dần theo thời gian bảo quản.
Độ ẩm thích hợp cho việc bảo quản từng loại dược liệu có thể khác nhau. Tuy nhiên, qua nghiên cứu và thực tế, độ ẩm chung phù hợp với yêu cầu bảo quản dược liệu thường từ 60 đến 65%. Để giảm độ ẩm cao, cần xây dựng kho hàng đúng quy cách và có đủ thiết bị để điều chỉnh độ ẩm khi cần thiết.
Trước khi nhập kho, dược liệu phải đạt tiêu chuẩn và có độ thủy phân an toàn cho từng loại (hạt là 8-10%; hoa, lá, vỏ cây là 10-12%; rễ và dược liệu có đường là 12-15%…).
Cần thiết lập kế hoạch đảo kho định kỳ, thực hiện quá trình phơi sấy và thông gió khi cần thiết. Bao bì đóng gói phải đảm bảo chất lượng, đối với các dược liệu quý như nhân sâm, cần được bọc giấy chống ẩm và bảo quản trong thùng kín, kèm theo chất hút ẩm như vôi sống, silicagel… để ngăn chặn sự hình thành nấm mốc.
Nhiệt độ
Nhiệt độ cũng là yếu tố quan trọng trong quá trình bảo quản dược liệu, với nhiệt độ thích hợp là 25 độ Celsius. Nhiệt độ cao sẽ làm bay hơi tinh dầu trong dược liệu, gây biến chất cho chất béo và gây quá trình lên men đường trong dược liệu. Kết hợp với độ ẩm cao, nhiệt độ cao sẽ dẫn đến quá trình thủy phân hoạt chất trong dược liệu và tạo điều kiện cho sự sinh sản và phát triển nhanh hơn của nấm mốc và côn trùng.
Nấm mốc
Nấm mốc có thể dễ dàng xâm nhập và phát triển trên dược liệu khi có điều kiện thuận lợi như nhiệt độ cao và độ ẩm trong quá trình phơi sấy dược liệu. Khi dược liệu bị nhiễm nấm mốc, nấm sẽ tạo ra acid hữu cơ và độc tố, gây giảm chất lượng của dược liệu một cách nghiêm trọng, thậm chí gây hủy hoại toàn bộ hàng hóa. Do đó, cần thường xuyên quan tâm và phát hiện kịp thời để phòng ngừa sự phát triển của nấm mốc. Nếu phát hiện dược liệu mới bị nấm mốc, cần tách riêng và xử lý ngay, đồng thời lập kế hoạch sử dụng sớm để tránh tổn thất.
Côn trùng
Tất cả các loài côn trùng có thể xâm nhập và gây hại cho dược liệu ngay từ khi thu hái. Chúng có thể phát triển và gây hại dược liệu trong quá trình bảo quản. Vì vậy, cần tiến hành công tác phòng trừ ngay từ khi nhập kho.
Trong quá trình bảo quản, việc kiểm tra định kỳ là cần thiết. Nếu phát hiện có sâu bọ, mọt, cần xử lý ngay bằng các phương pháp phù hợp như phơi, sấy, xông sinh, hoặc xông cloropicrin. Đồng thời, cần thiết lập kế hoạch phân loại và bảo quản lại dược liệu theo định kỳ. Đặc biệt, việc phòng và diệt mối là rất quan trọng đối với kho bảo quản dược liệu.
Để phòng tránh mối, cần kê cao và xếp dược liệu xa tường và trần nhà. Nếu phát hiện có mối, cần tiến hành tiêu diệt ngay bằng thuốc chống mối hoặc các phương pháp hiệu quả khác.
Bao bì đóng gói
Dược liệu có đặc tính cồng kềnh và thường được sử dụng với số lượng lớn, gây khó khăn trong công tác đóng gói. Vì vậy, cần lựa chọn các loại đồ đóng gói phù hợp cho từng loại dược liệu. Đồ bao gói phải đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật của ngành Dược.
Bao bì không sạch hoặc bị ẩm sẽ tạo điều kiện cho sự phát triển của nấm mốc và sâu bọ. Nếu quá trình đóng gói không cẩn thận, dược liệu trong bao gói có thể bị vỡ nát, gây giảm phẩm chất và hư hỏng trong quá trình vận chuyển và lưu trữ. Vì vậy, việc lựa chọn đồ bao gói phù hợp cho từng loại dược liệu và thực hiện đóng gói theo quy cách đúng là rất quan trọng.
Như vậy, bài viết đã giải thích về các phương pháp phơi sấy dược liệu từ truyền thống và thu công đến hiện đại. Tùy thuộc vào khả năng sản xuất và đặc thù của từng loại dược liệu, có thể áp dụng các phương pháp sấy khác nhau. Tuy nhiên, cần tìm ra giải pháp sấy tốt nhất, đảm bảo chất lượng và năng suất sấy.
Liên hệ tư vấn máy sấy lạnh
SUNSAY Việt Nam không chỉ cung cấp các dòng máy sấy lạnh mà còn đa dạng các dòng máy sấy khác như máy sấy thăng hoa, máy sấy nhiệt, máy sấy lúa, máy sấy vĩ ngang và nhiều loại máy sấy khác. Chúng tôi cam kết luôn sẵn sàng tư vấn và hỗ trợ về các phương pháp sấy, cách bảo quản thực phẩm, trái cây, nông sản, thủy sản. Với sự đa dạng này, SUNSAY mang đến cho người dùng một giải pháp hoàn toàn mới, giúp tiết kiệm thời gian và giảm chi phí đầu tư, đồng thời mang lại hiệu quả kinh tế cao.
Hãy truy cập website:https://sunsay.vn/ liên hệ ngay số Hotline (Zalo): 0935.995.035 hoặc qua số tổng đài: 0941.108.888 hoặc để lại thông tin theo mẫu Form chúng tôi sẽ liện hệ lại ngay.